Τι είναι τα Τεστ Δεξιοτήτων
Τα τεστ δεξιοτήτων είναι ψυχομετρικά εργαλεία που βοηθούν τους μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου να ανακαλύψουν τις κλίσεις τους. Αποτελούν μέρος ενός συνόλου τεστ, που συμπεριλαμβάνουν εργασιακά ενδιαφέροντα και επαγγελματική προσωπικότητα.
Στο σύνολό τους αυτά τα τεστ, πάντα σε συνδυασμό ατομικής συμβουλευτικής με εξειδικευμένο επιστήμονα, μπορούν να βοηθήσουν τον έφηβο να πάρει αποφάσεις σχετικά με τον κλάδο σπουδών που επιθυμεί να ακολουθήσει, ο οποίος θα προσδιορίσει σε έναν βαθμό και το επαγγελματικό του πεδίο.
Αρχικά, θα πρέπει να αποσαφηνίσουμε τι είναι ο επαγγελματικός προσανατολισμός και πώς τα τεστ δεξιοτήτων αξιοποιούνται μέσω αυτής της διαδικασίας. Να επισημάνουμε λοιπόν ότι πρόκειται για μια διαδικασία που αφορά σε δυο επίπεδα/ μέρη/ φάσεις.
Σε πρώτο στάδιο/επίπεδο η διαδικασία αφορά στην ενδοσκόπηση του ατόμου και στην καλλιέργεια της αυτογνωσίας του, έτσι ώστε να κάνει επιλογές που του ταιριάζουν.
Σε δεύτερο στάδιο/επίπεδο η διαδικασία αφορά στην πληροφόρηση και στην ενημέρωση που χρειάζεται το παιδί για τις σχολές και τα επαγγέλματα.
Στο πρώτο στάδιο λοιπόν της διαδικασίας, χορηγούνται τα τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού τα οποία αποτελούνται από τεστ δεξιοτήτων, τεστ προσωπικότητας, τεστ ενδιαφερόντων και τεστ εργασιακών αξιών.
Τα παραπάνω στοιχεία για να διερευνηθούν μέσω ατομικής συμβουλευτικής απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο (αριθμό συνεδριών) σε σχέση με αυτόν που χρειάζεται για τη συμπλήρωση των εν λόγω τεστ. Κατ’ επέκταση, τα ερωτηματολόγια μας εξοικονομούν χρόνο καθώς στις περίπου 3 ώρες που διαρκεί η συμπλήρωσή τους έχουμε απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως: Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητας μου; Θα μου αρέσει η δουλειά που θα κάνω; Γιατί είναι σημαντικό για μένα να κάνω αυτό το επάγγελμα; Μπορώ να κάνω καλά (ή καλύτερα από τους άλλους) το επάγγελμα που σκέφτομαι;
Τέτοιου είδους ψυχομετρικά εργαλεία αναδεικνύουν τόσο στο ίδιο το παιδί, όσο και στον Σύμβουλο, σημαντικά στοιχεία που χρειάζεται να αξιολογηθούν για τη λήψη εκπαιδευτικής και επαγγελματικής κατεύθυνσης/ απόφασης.
Πότε και πώς γίνονται
Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα Επαγγελματικού Προσανατολισμού προτείνεται να ξεκινάει στην Α΄ Λυκείου. Θέλουμε ο έφηβος να έχει πάρει μια γεύση από τα μαθήματα του Λυκείου, ώστε να είναι σε θέση να κάνει μια πρώτη αυτοαξιολόγηση των μαθησιακών ενδιαφερόντων και κλίσεών του.
Ιδανικά η έναρξη ενός εξατομικευμένου προγράμματος επαγγελματικού προσανατολισμού γίνεται με τη χορήγηση των τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού, τα οποία συμπληρώνονται ηλεκτρονικά από το σπίτι, και δεν απαιτούν την επίβλεψη από κάποιον ενήλικα.
Απαραίτητη προϋπόθεση όμως είναι να έχουν δοθεί αναλυτικές οδηγίες από τον Σύμβουλο για την σωστή τους συμπλήρωση.
Ο χρόνος για την ολοκλήρωσή τους ποικίλει από μισή ώρα έως και 3 ώρες, και εξαρτάται από το σύνολο και το είδος των τεστ ή/και των ερωτηματολογίων που έχουμε επιλέξει να συμπληρώσει το παιδί.
Από τι αποτελούνται τα τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού
Η τυπική δομή ενός ψυχομετρικού εργαλείου επαγγελματικού προσανατολισμού περιλαμβάνει :
Τεστ Δεξιοτήτων
Στόχο έχουν να βοηθήσουν τον νέο να αποκτήσει επίγνωση των δυνατών και αδύνατων νοητικών του ικανοτήτων και να αντιληφθεί πώς αυτές συνδέονται τόσο με ορισμένα μαθήματα ή εξωσχολικές του δραστηριότητες όσο και με επαγγέλματα. Συνήθως, αξιολογούνται ο γλωσσικός, ο αριθμητικός και ο διαγραμματικός συλλογισμός (η ικανότητα του ατόμου–μέσω της κατανόησης γεωμετρικών μοτίβων- να εξαγάγει λογικά συμπεράσματα όταν τα δεδομένα του είναι αφηρημένα). Επίσης, αξιολογούνται η μηχανική αντίληψη (η ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται απλή μηχανική των πραγμάτων), η αντίληψη διαστάσεων αλλά και ο έλεγχος δεδομένων (δηλαδή η παρατηρητικότητά). Για κανένα από τα παραπάνω τεστ δεν υπάρχει σύνδεση με διδακτέα σχολική ύλη. Βασική παράμετρος όμως για την ολοκλήρωσή τους είναι ο χρόνος, γι’ αυτό ακριβώς το λόγο είναι αυστηρά χρονομετρημένα καθώς έτσι μετράται η σχετική ικανότητα.
Τα τεστ δεξιοτήτων λοιπόν αφορούν σε ερωτήσεις με μοτίβα, διαγράμματα, παζλ, σχήματα και ζητείται από το παιδί να συμπληρώσει αυτό που λείπει. Οι ερωτήσεις μοιάζουν με τεστ IQ προσαρμοσμένο στην ηλικία του παιδιού.
Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας
Περιλαμβάνει ερωτήσεις που αφορούν στην συμπεριφορά, στα συναισθήματα και στις στάσεις του ατόμου και τα οποία ποσοτικοποιούν πρωτογενή χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Ενδεικτικά το παιδί καλείται να απαντήσει σε μια σειρά πενήντα περίπου ερωτήσεων. Οι απαντήσεις δίνονται σε μια πενταβάθμια κλίμακα: σε αυτήν το άτομο καλείται να αναφέρει το βαθμό στον οποίο συμφωνεί με την πρόταση που του γίνεται. Βασική προϋπόθεση είναι o συμμετέχοντας να απαντάει με βάση αυτό που πιστεύει ότι ισχύει για τον εαυτό του και όχι με βάση αυτό που θα ήθελε να ισχύει. Μάλιστα το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο εμπεριέχει δείκτη κοινωνικής συμβατικότητας. Έναν δείκτη που ελέγχει το κατά πόσο οι απαντήσεις που έχουν δοθεί αποσκοπούν στο να παρουσιάσουν μια αρεστή εικόνα, «κοινωνικά αποδεκτή» ή παρουσιάζεται μια ρεαλιστική εικόνα του εαυτού του.
Ερωτηματολόγιο Ενδιαφερόντων
Σε μια σειρά από ερωτήσεις που περιγράφουν επαγγελματικές δραστηριότητες, ο μαθητής καλείται να απαντήσεις πόσο ενδιαφέρουσα του μοιάζει η καθεμιά από αυτές. Με αυτόν τον τρόπο ιεραρχούνται οι επαγγελματικές προτιμήσεις του εφήβου και δημιουργείται ένα πρώτο ξεκαθάρισμα των πολλών επιλογών που υπάρχουν. Έτσι, μπορεί η συμβουλευτική διαδικασία να είναι πιο στοχευμένη όταν θα ξεκινήσουμε την ενημέρωση για τις σχολές και τα επαγγέλματα.
Ερωτηματολόγιο Εργασιακών Αξιών
Είναι σημαντικό επίσης να αναδειχθούν και οι βασικές εργασιακές αξίες του ατόμου. Μιλώντας για εργασιακές αξίες εννοούμε το τι είναι σημαντικό για το άτομο να ισχύει, στο μελλοντικό εργασιακό του περιβάλλον. Ποια είναι τα επιθυμητά στοιχεία που θα τον έκαναν πιο παραγωγικό στο χώρο εργασίας του; Σίγουρα σε αυτή την ηλικιακή φάση οι εργασιακές αξίες δεν είναι αποκρυσταλλωμένες, καθώς το άτομο δεν έχει εργασιακή εμπειρία και βρίσκεται στα πρώτα διερεύνησης της αγορά εργασίας. Παρ ‘όλα αυτά, είναι σημαντικό να γίνει μια πρώτη αποτύπωση των εργασιακών του αξιών προκειμένου το άτομο να συμπεριλάβει και αυτή την παράμετρο στη λήψη απόφασης. Μερικές από τις εργασιακές αξίες που διερευνώνται είναι η συνεργατικότητα, η δημιουργικότητά, η επιχειρηματικότητα, η υποστήριξη (υποστηρικτικά εργασιακά περιβάλλοντα σε αντίθεση με ανταγωνιστικά) κτλ.
Αποτελέσματα και ανάλυση των τεστ δεξιοτήτων
Στην επόμενη φάση οι απαντήσεις αναλύονται από τον Σύμβουλο και δημιουργείται μια συνδυαστική αναφορά ταιριάσματος. Η αναφορά ταιριάσματος συνδέει το σκορ που προέκυψε στο κάθε τεστ με τα επαγγέλματα. Για το κάθε επάγγελμα υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας που είναι σημαντικό να διακρίνουν τον επαγγελματία ή αν απαιτούνται συγκεκριμένες δεξιότητες για να είναι κάποιος αποτελεσματικός στην εργασία του ή αν ικανοποιούνται συγκεκριμένες εργασιακές αξίες. Ανάλογα με τα αποτελέσματα στο κάθε τεστ, προκύπτει μια λίστα με ιεραρχημένα τα επαγγέλματα, συγκριτικά με το βαθμό που είναι ταιριαστά το άτομο. Έτσι εξάγεται ένα συμπέρασμα για τις πιθανότητες που έχει ένα παιδί να πάρει ικανοποίηση και να είναι ευτυχισμένο εάν ακολουθήσει ένα επάγγελμα.
Το σύνολο των απαιτούμενων συνεδριών ποικίλλει, καθώς κάθε περίπτωση εφήβου είναι διαφορετική. Ο αριθμός των συναντήσεων θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες του ατόμου.
Η βιβλιογραφία μάς δίνει κάποιες κατευθυντήριες γραμμές, και μάς λέει ότι για να δούμε σφαιρικά την κάθε περίπτωση, ένας μέσος όρος 5 συναντήσεων μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Πάλι όμως θα εξαρτηθεί από τα αιτήματα του συμβουλευόμενου.
Η επιλογή σπουδαστικής κατεύθυνσης και γενικότερα η επιλογή επαγγέλματος, είναι μια σημαντική απόφαση στη ζωή ενός ατόμου, καθώς επηρεάζει και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πορεία και την εξέλιξή του.
Προκειμένου το άτομο να πάρει μια συνειδητή απόφαση για την επαγγελματική του σταδιοδρομία, θα πρέπει να έχει ξεκαθαρίσει τι είναι αυτό που θέλει, καθώς και τι του ταιριάζει.
Χρειάζεται δηλαδή, να αποκτήσει επίγνωση των δυνατών και αδύνατων του σημείων, των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του που επηρεάζουν τον τρόπο συμπεριφοράς του και των αξιών του, έτσι ώστε να μπορέσει να θέσει ρεαλιστικούς στόχους.
Ο έφηβος καλείται να πάρει μια τόσο σημαντική απόφαση (η οποία προϋποθέτει σε μεγάλο βαθμό την αυτογνωσία του) σε νεαρή συνήθως ηλικία, όπου ενδεχομένως να μην έχει προλάβει να αξιολογήσει όλα τα παραπάνω στοιχεία.
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός λοιπόν, με τη χρήση τεστ δεξιοτήτων και σειράς ερωτηματολογίων, βοηθάει τον μαθητή να ανακαλύψει καλύτερα τον εαυτό του, παρέχοντάς του πληροφορίες για τις ικανότητες του, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του, τα ενδιαφέροντα και τις αξίες του. Με αυτόν τον τρόπο του δίνεται η δυνατότητα να αξιολογήσει και να συνδυάσει αυτά τα δεδομένα, έτσι ώστε να καταλήξει στην καλύτερη για τον ίδιο απόφαση αναφορικά με την εκπαιδευτική και επαγγελματική του κατεύθυνση.
Κάθε μαθητής διαθέτει δεξιότητες και ταλέντα που τον καθιστούν μοναδικό. Όσο πιο έγκαιρα εντοπιστούν, τόσο πιο έγκαιρα θα καλλιεργηθούν και θα συμβάλουν καταλυτικά στη μετέπειτα πορεία του.